Algemene beschouwingen Waardegedreven politiek

• Onderwerpen:
  1. Waardegedreven politiek
  2. politiek verwordt tot cynische grap
  3. Oppositie voeren: constructief, vanuit inhoud
  4. Burgerparticipatie
  5. Bestuurskracht!
  6. De omgevingswet
  7. 400 woningen
  8. Conclusie richting college
  9. Waterland en de vluchtelingencrisis

Waardegedreven politiek

Op 10 november werden de algemene beschouwingen uitgesproken in de Waterlandse raad. Een mooie afronding van het politieke jaar met veel ruimte voor het eigen geluid van de partijen. Ik had 9 november de tijd genomen voor een laatste redactieslag maar het lukte me niet die dag de tv uit te laten en me af te schermen van alle opgewonden commentaren: het was immers de dag van de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Wij leven niet op een eiland. Wat uit de grote boze wereld op ons af komt heeft grote invloed op ons. Hoe verhouden wij ons daartoe? Verweren we ons, of nemen we ons deel? Wat kunnen we, wat kunnen we niet? Gelukkig bood het thema dat ik had gekozen stevig houvast in woelige tijden: het rapport “ van waarde”, afgelopen jaar uitgebracht door de Wiardi Beckman stichting na een zoektocht naar de belangrijkste kernwaarden die wij als sociaaldemocraten delen. Drie kwamen en prominent naar voren: verbinden, verheffen en bestaanszekerheid. lees verder voor de hele tekst van de algemene beschouwingen.
Het afgelopen jaar heeft de PvdA een onderzoekstraject afgerond waar mee was gestart bij het uitbreken van de economische crisis in 2008, het project “van Waarde”. Een diepgaande heroriëntering naar de waarden die ons als sociaal democraten drijven in een veranderende wereld. Het kwam tot stand na, en door, een grote hoeveelheid gesprekken met actieve en minder actieve PvdA-ers, maar ook met niet-PvdA-ers in onder andere zorg, onderwijs en andere beroepen. Drie kernwaarden kwamen er naar boven die sociaal democraten moeten kunnen ophoesten als je ons ’s nachts zou wekken: verbinden, verheffen, en bestaanszekerheid.
Ik kan u zeggen dat ik daar geen enkele moeite mee heb. In mijn ogen hoort politiek waardegedreven zijn en verbinden, verheffen, bestaanszekerheid, dat zijn kernwaarden waar ik me van harte achter schaar. Als je zelf een houvast vindt in waarden, voel je je zekerder als je op zoek gaat naar nieuwe antwoorden in een wereld die steeds sneller verandert.
Wij leven niet op een eiland. Wat uit de grote boze wereld op ons af komt heeft grote invloed op ons. Hoe verhouden wij ons daartoe? Verweren we ons, of nemen we ons deel? Wat kunnen we, wat kunnen we niet?
Vandaag ging het over de vogelgriep, gisteren was ik erg bezig om de schok van de Amerikaanse verkiezingen te verwerken. Over waarden gesproken. Ik ga u niet vervelen met de zoveelste duiding, we hebben voldoende politieke duiders aan ons voorbij zien komen de afgelopen 48 uur. Maar ik hoop dat u mij toestaat toch even met u te delen wat dit met mij deed. Ik besteed veel tijd aan politiek, net als iedereen hier. Ik zie, ik denk net als iedereen hier, politiek, democratie, als de juiste manier om onze onderlinge verschillen te bespreken, om samen tot de juiste weg te komen, als kan je onderling flink van mening verschillen over die weg. Om mensen deel te laten nemen in de beslissing hoe heen land, een stad, een dorp, in te richten.

politiek verwordt tot cynische grap
De presidentsverkiezingen gisteren waren de grote finale van een eindspel dat van onze democratie een zieke, cynische grap maakt. En ik heb het niet alleen over Trump. Het hele proces was schokkend. Het is blijkbaar zo geworden dat je om de machtigste positie ter wereld te bekleden óf tweeëneenhalf miljard moet neerleggen, gekregen van Wall Street, of moet liegen, dreigen en beledigen. Hoezo, waarde gedreven politiek? En is het dan gek, dat de reactie van kiezers daarop alleen nog maar is om af te rekenen? Brexit, het Oekraineverdrag, wat je ook voorlegde, het antwoord is blijkbaar altijd nee. En mijn angst was dat na gisteren in Amerika zorgvuldig uit onderhandeld klimaatakkoord, een verdrag met Cuba na al die jaren, een nucleair verdrag met Iran, broos, moeilijk, succes niet gegarandeerd, maar noodzakelijk, ook voor onze toekomst hier in het rustige Waterland! de prullenbak ingaan. De moed zonk me gisteren echt even in de schoenen. Hier kon alleen maar negativiteit winnen.
Verbinden in plaats van opstoken
Maar het goede is: als ik de tekenen in Nederland de laatste jaren lees: de meeste mensen snakken naar positiviteit. Naar samen, naar eerlijk delen. Naar mensen die verbinden in plaats van groepen tegen elkaar op te stoken.
Het afgelopen jaar sprak de ene na de andere partij zich daarvoor uit. En je ziet nu natuurlijk al aankomen dat er een daverende partijpolitieke strijd ontstaat in wie het meeste verbindt. Het CDA mag de Bergrede claimen: zalig zijn de vredestichters. En Jesse Klaver begon met zijn strijd tegen het economisme. Ik kan me zo voorstellen dat de andere partijen zich groen en geel ergeren nu Asccher zich begint te ontpoppen als de Grote Verzoener. Maar laten we dat nou eens een keer niet doen. Als meerdere partijen willen verbinden: des te beter.
Er kwam gisteren een tweet van een prominente buitenboord SP-er voorbij die mij bleef hangen; dit is een wake-up call voor alle partijen om hun partijpolitieke belangen achter zich te laten. En daar sluit ik me volkomen bij aan. In welke vorm is niet relevant: verbinden, verheffen, bestaanszekerheid. Het is zeer te hopen dat partijen die zich daarin kunnen vinden nu ook eens elkaar weten te vinden in de komende verkiezingsstrijd.

Oppositie voeren: constructief en vanuit inhoud
Dat is ook de manier waarop deze PvdA fractie oppositie voerde, voert en zal blijven voeren: niet op de persoon, niet gericht op partijpolitiek belang. Constructief, geen vissen afvangen, geen verschillen uitvergroten, geen kleine dingen opblazen. Stevige discussies, scherpe kritiek: tot je dienst, daar worden we beter van. Maar altijd inhoudelijk en vanuit de eigen visie. Wie dit soort fatsoen aanziet voor zwakte mag zichzelf dat aanrekenen, daar trekken wij ons niets van aan. Dus wat ons betreft: alles wat bijdraagt aan verbinden, verheffen en bestaanszekerheid, daarvan mag u verachten dat u ons daar aan uw zijde vinden. En wij waren, zijn en zullen blijven scherp en kritisch waar wij het idee hebben dat dit hogere doel niet goed wordt bediend. Of dat nou aan de zijde van de oppositie of van de coalitie is, dat interesseert ons niets. Dat is partijpolitiek geneuzel waar Waterlanders niets is aan hebben.
Dat was de brug over de Atlantische oceaan, terug naar Waterland en naar de afgelopen periode. Want nu komt natuurlijk wel degelijk de scherpe inhoudelijke kritiek.
Deze coalitie is nu over de helft, het afgelopen jaar is de periode geweest waarin verwacht mocht worden dat de plannen, geformuleerd in het coalitieakkoord verwezenlijkt zouden moeten worden. Deze fractie was zeer positief over de plannen van deze coalitie. Zoals ik vaker gezegd heb: linkse idealen over wonen van de SP, het belang van Groen (links) , het vleugje liberaal en bestuurlijke vernieuwing van D66 gemengd met een paar eetlepels bestuurlijke ervaring van het CDA: zie daar het DNA van de PvdA. Wij hadden hoge verwachtingen, maar ik moet helaas constateren dat er van lang niet alles iets is terecht gekomen.
Deze coalitie bleek van meer af aan verzot op visies. En daar hebben wij niets tegen: een visie ligt aan de basis van goed beleid. Deze coalitie is ook verzot op beleid dat in goed overleg met de lokale bevolking wordt gevormd. Wie kan daar nou iets op tegen hebben? Ik moet zeggen dat de kracht van deze coalitie, van portefeuillehouders tot burgemeester, daar ook ligt. Maar daar ligt ook de zwakte die na tweeëneenhalf jaar aan het licht komt. .Want visie moet uitgewerkt worden in beleid, en beleid in daden. Want er moet natuurlijk wel iets gebeuren. En hoe meer je overlegt, hoe meer je je bewust moet zijn van je regierol, en hoe meer je die moet pakken. Over bestuurskracht gesproken…..
voorzieningen en onderwijs na het echec van de Brede School
Hoofdstuk 1 van het coalitieakkoord gaat over de voorzieningen. Onderwijs, burgerparticipatie, sociaal-culturele activiteiten en ondernemerschap. Het kan in Waterland. Nou, dat was natuurlijk altijd al zo, en gelukkig maar, maar als ik dan noem: onderwijs.
Vorig jaar vroeg ik tijdens de algemene beschouwingen de portefeuillehouder om een visie op onderwijs. Dat leek deze fractie cruciaal voor het welslagen van de plannen met de Brede School. Hoe dat is afgelopen weten we allemaal, 700.000 euro door de put. Ik zeg dit niet om hatelijk terug te kijken. Maar ik maak me ook zorgen over de toekomst: nog steeds weet ik van deze portefeuillehouder, nota bene van D66, een partij die voortdurend hamert op het belang van onderwijs, haar visie niet. Als die er was geweest had de Brede school in onze ogen meer kans gehad. En hoe zit het met de Brede School in Broek, die in 2018 operationeel moet worden?
En hoe zit het met de voorzieningen die in de Brede school zouden plaatsvinden en waar u zich zo hard voor maakt? Wat gebeurt er met de bibliotheek, met Karmac? Ik heb u er nooit met een woord over gehoord en in de begroting vind ik er niets over terug.
Stevige burgerparticipatie vraagt om een stevige overheid.

Burgerparticipatie: dit college gaat inderdaad de boer op, en dat juichen we toe. Er ontstaat een heel positieve trend een die wij toejuichen en graag ondersteunen: een nieuw soort betrokken democratie, waar burgers in Broek de overheid uitdagen met een eigen plan voor een onderdoorgang, waar bewoners van Zuiderwoude en Monnickendam zich bezig houden met verkeersveiligheid en met constructieve oplossingen. Dit college, deze burgemeester, het moet gezegd, heeft daar een goed oog en een goed oor voor. Maar de rol van dorps-stads-polder- en eilandraden, hun verhouding tot het gekozen bestuur, hoe zit dat? Wie beslist, wie heeft de regie en wanneer en waarom dan? Hoe voorkom je dat de grootste schreeuwer wint? Een vraag die op dit moment gezien mijn eerdere betoog zo prangend is, die schreeuwt om –jawel- een visie. Waar blijft de visie van deze portefeuillehouder hierop? Hoe voorkom je dat de grootste schreeuwer wint? Ook dit heb ik vorig jaar gevraagd in mijn beschouwingen en het antwoord is steeds: ja, samen praten is heel belangrijk, en visie ook, en sturing ook. Maar dat blijft allemaal vaag. Terwijl er inmiddels best voorbeelden zijn waarover je deze verhouding kunt evalueren. Neem het parkeerbeleid op Marken: resultaat van veelvuldig overleg tussen het college en de eilandraad. De verhoudingen lijken heel innig. Maar het resultaat is natuurlijk een drama! Wie zijn schuld is dat dan eigenlijk? Wie was hier verantwoordelijk? Al dit geoverleg leidt dus niet noodzakelijkerwijs tot het beste resultaat. En dan doemt de vraag op: Van wie kwam de visie, wie had de regie? Wie is hiervoor verantwoordelijk. En nog belangrijker, want ik richt me graag op de toekomst: pakken we dit een volgende keer net zo op, of wat hebben we hiervan geleerd? Sterke burgerinitiatieven vragen om een stevige overheid.

Bestuurskracht!
En daarmee komen we op een van onze hobby’s: bestuurskracht. Een motie die door een ruime meerderheid van de gemeenteraad was aangenomen is stilletjes overboord gekieperd. Weer: een dure visie, die langzaam verzandde door gebrek aan regie, aan slagkracht, aan doorzettingsvermogen. Een visie die op geen enkele manier werd vertaald in beleid, geen echte visie dus. Alle grote woorden, al het onderzoek dat is gedaan naar onze bestuurskracht, zijn eigenlijk verspilde tijd geweest. Terwijl er uitkwam wat de ambtenaren wanhopig roepen, en wat iedereen al wist: We zijn een kleine gemeente, en kleine gemeenten hebben te weinig ambtenaren om bepaalde bestuurlijke stappen goed te kunnen zetten of zich te verweren tegen de druk van de markt. We redden het niet meer.
Maar trekt dit college daaruit de enige juiste en ook dappere conclusie? Namelijk: Gaan we onderzoeken of we moeten fuseren, ambtelijk of zelfs bestuurlijk? En zo ja: Met wie dan? Op dat moment trekt dit college zich terug en laat ambtenaren slim samenwerken. Nou dat is logisch, dat moet natuurlijk en dat deden we al. Maar dat betekent wel dat u de burger de noodzakelijke politieke discussie hierover onthoudt. Als u zich hierover niet uitspreekt lijkt het wel of er stapje voor stapje op kousevoeten een situatie gecreëerd wordt waar een fusie ons plotseling overkomt. Vind ik niet netjes en niet passen bij uw eigen uitgangspunten. Wees dapper, spreek u uit over uw eigen voorkeur. Kortom: toon visie, en toon regie.

De omgevingswet
Ik kom weer op een stokpaardje van ons: in 2018 wordt de nieuwe omgevingswet van kracht, een vergaande liberalisering van het omgaan met ruimtelijke ordening. Wij als PvdA-ers vrezen de consequentie die dat zal hebben voor ons landschap, als marktpartijen bij onze gemeente gaan aankloppen. Daar hoort een sterk, goed geoutilleerd ambtelijk team te staan. Geen kleinere overheid, maar een grotere, in elk geval een goed geoutilleerde.
Waar zijn we wel tevreden over: ook weer in het licht van diezelfde omgevingswet: over het feit dat er een proces is ingezet waarin met de bevolking uitvoerig is gesproken over hoe we het wonen hier zien, hoe we het landschap hier zien. Nogmaals, een sterke kant van dit college: zoveel mogelijk mensen betrekken bij de besluitvoering. Maar de valkuil is inmiddels wel duidelijk: wat gaan we er nu concrete mee doen? Waar hakken we bij knelpunten de knopen door?

400 woningen
Want de knelpunten zijn natuurlijk duidelijk: er moeten de komende jaren 400 niet te dure woningen bij. Geschikt voor iedereen, voor jong en oud, dus zonder drempel en met een lift. We gaan ons landschappelijk karakter niet aanpassen. De Waterlanders willen graag hun voorzieningen behouden. Dat is allemaal begrijpelijk, maar er wrikt natuurlijk wel het een en ander. Wie pakt daar door? Wie heeft de regie? Of laten we dat over aan de dorps-eiland-polder en stadsraden?
Dat gaat niet lukken. Aan u, vervolgens aan ons is het om concreet te maken waar we gaan bouwen. Het schiet niet op met de woningvoorraad, terwijl de recessie wat dat betreft toch echt achter de rug is. Dieptepunt vond ik echt de behandeling van de bouwplannen voor het perceel waar de Brede school had moeten komen . Voor Waterlandse begrippen een enorme bouwlocatie. In plaats van goed na te denken over hoe je hier zo veel mogelijk, zo mooi mogelijk sociaal kunt bouwen, en dat goed met de omwonenden af te stemmen, wordt gekozen voor een kruimelgevallenregeling. Het woord zegt het al. Rare haast, na eindeloos talmen.
En, ik heb ook dit al eerder gezegd, als je het groen wilt behouden ontkomen we er niet aan om ook na te denken over hoe ver we naar boven willen bouwen. Het kan in Monnickendam best iets hoger. Wie neemt het voortouw in deze discussie?
Wederom: geen visie bestellen, maar visie tonen! Straks komen we te spreken over de woonvisie, maar ook die kan veel scherper en krachtiger.
Toerisme: wel een visie, maar ook daar weer geen daadkracht. Is er ooit een uitvoeringsagenda gekomen? Graag hoor ik ook uw reactie op de brief die wij afgelopen week van de SPW hebben ontvangen. En als het op parkeren op Marken aankomt: ook dat moet toch gezien worden in het licht van een visie op toerisme op Marken in algemene zin? Hoe kan het dat de belasting voor de grote toeristenbussen opeens verlaagd wordt, terwijl zij toch de overlast veroorzaken waar Markers zo over klagen? Van welke zijden stromen of rijden de grote groepen binnen? Wat wordt er gedaan aan die overlast? Nu wordt opeens een knieval gedaan die ik onmogelijk kan begrijpen in het licht van wat dit college allemaal beoogd op het gebeid van overleg met de lokale bevolking en kleinschalig, groen toerisme.?

Dus, college: gebruik uw laatste jaar en toon ook eigen visie naast de visies die u heeft ingekocht. En buig die visie om in daadkracht! Woningen! Maak die brede school in broek af! Een duidelijke visie op onze lokale politiek! Meer oplaadpunten!
Ik ga afronden, en doe dat graag positief: Wat hier heel goed is gegaan is datgene waar het college het meest voor vreesde. De decentralisaties in de zorg. Wij zijn en blijven een zorgzame gemeente, en dat stemt gelukkig.

Waterland en de vluchtelingencrisis
Mooiste: de wijze waarop wij met zijn allen zijn omgegaan met de vluchtelingencrisis. Die hebben wij niet politiek gemaakt, iedereen was het ermee eens dat we iets moesten doen toen de grote stromen hier binnen kwamen, vorig jaar. Ook dit jaar is de dialoog constructief verder gegaan. Over aantallen verschilde men per partij van mening, maar op een rustige en verstandige kwamen wij onderling tot een compromis waarbij iedereen bereid bleek een flinke groep vluchtelingen voor een of twee jaar te huisvesten. Het bleek niet nodig, het gebeurt dus ook niet. Maar als wij als raad zo saamhorig, zo doelgericht met elkaar de grote problemen kunnen aanpakken kan deze kleine gemeente heel veel.

Beate Janssen van Raay
Fractievoorzitter PvdA Waterland